Trong Báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2022 [10], cơ quan năng lượng thế giới (IEA) đã đưa ra 10 định hướng thiết yếu thuộc 5 nhóm định hướng nhằm bảo đảm an ninh năng lượng trong chuyển dịch năng lượng. Với các chính sách đã ban hành nhằm định hướng và thực thi chuyển dịch năng lượng, Việt Nam cũng đã bước đầu áp dụng một số giải pháp, trong đó có các giải pháp có sự tương đồng theo các định hướng, giải pháp được IEA khuyến nghị trong các báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2022, 2023, 2024. Một số định hướng đã được Việt Nam nhận thức và khởi động các giải pháp từ rất sớm.

1. Các thông điệp về an ninh năng lượng trong chuyển dịch năng lượng của IEA

Trong Báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2022 [10], cơ quan năng lượng thế giới (IEA) đã đưa ra 10 định hướng thiết yếu thuộc 5 nhóm định hướng nhằm bảo đảm an ninh năng lượng trong chuyển dịch năng lượng như sau: 

Nhóm 1: Đầu tư năng lượng sạch và hiệu quả năng lượng

• Cần có sự đồng bộ giữa tăng tỷ trọng năng lượng sạch và giảm tỷ trọng năng lượng hóa thạch: IEA cho rằng việc đầu tư vào năng lượng tái tạo là chìa khóa để tránh các cuộc khủng hoảng trong tương lai đồng thời giúp giảm phát thải. Việc giảm tỷ trọng năng lượng hóa thạch cần có sự đồng bộ với tăng tỷ trọng năng lượng sạch. Việc giảm đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch trước khi tăng cường đầu tư vào năng lượng sạch vừa có thể làm tăng giá cả, vừa không hẳn đảm bảo một quá trình chuyển đổi năng lượng an toàn. 
• Chú trọng vào khâu tiêu thụ năng lượng và ưu tiên hiệu quả năng lượng: Cách các nước đối phó cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu năm 2022 đã làm nổi bật vai trò cốt lõi của hiệu quả năng lượng và điều chỉnh hành vi trong cân bằng cung cầu. Hiệu quả năng lượng là công cụ không thể thiếu để đạt được nhiều mục tiêu chính sách, giúp giảm áp lực cho người tiêu dùng và giảm sự dễ bị tổn thương trước giá nhiên liệu cao và biến động, cắt giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu nhiên liệu, thúc đẩy tiến trình đạt được các mục tiêu khí hậu, đồng thời hỗ trợ việc làm và tăng trưởng kinh tế. 

Nhóm 2: Vai trò của mọi người trong an ninh năng lượng toàn cầu 

• Xem con người là trung tâm của chuyển dịch năng lượng, đảm bảo khả năng tiếp cận điện năng và năng lượng sạch với tỷ trọng chi phí hợp lý so với thu nhập: Theo IEA, tại các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển, các hộ gia đình nghèo nhất tiêu thụ năng lượng ít hơn gấp chín lần so với các hộ giàu nhất nhưng lại phải dành một tỷ lệ thu nhập cao hơn nhiều cho năng lượng, do giá năng lượng tăng vọt. Để đảm bảo một quá trình chuyển dịch năng lượng an toàn trên cơ sở lấy con người làm trung tâm, cần có các chính sách hỗ trợ đảm bảo các cộng đồng khó khăn và dễ bị tổn thương được tiếp cận tốt hơn với nguồn năng lượng hiện đại, bền vững, an toàn và hợp túi tiền.
• Đẩy mạnh các hợp tác để giảm chi phí vốn trong các thị trường sạch mới nổi: Chi phí vốn cao là một trở ngại lớn trong việc triển khai cơ sở hạ tầng năng lượng sạch ở nhiều nền kinh tế mới nổi và đang phát triển. Theo IEA, chi phí vốn cho một nhà máy điện mặt trời vào năm 2021 ở các nền kinh tế mới nổi điển hình cao gấp từ hai đến ba lần so với các nền kinh tế phát triển và Trung Quốc. Để giảm chi phí vốn cho các dự án năng lượng sạch, cần có sự hỗ trợ tài chính và kỹ thuật từ cả khu vực công và tư, bao gồm nguồn vốn ưu đãi, vốn tư nhân và thị trường các-bon quốc tế.

Nhóm 3: Sự chuyển đổi khỏi năng lượng hóa thạch cần được thực hiện một cách cẩn trọng

• Quản lý quá trình thải loại và tái sử dụng các cơ sở hạ tầng hiện tại một cách cẩn trọng: Một số phần của cơ sở hạ tầng nhiên liệu hóa thạch hiện tại vẫn có tác dụng quan trọng trong một thời gian dài, ngay cả khi quá trình chuyển đổi năng lượng diễn ra nhanh chóng. Chẳng hạn như các nhà máy điện chạy bằng khí để đảm bảo an ninh điện, hoặc các nhà máy lọc dầu để cung cấp nhiên liệu cho các xe ô tô sử dụng động cơ đốt trong. Việc ngừng hoạt động không có kế hoạch hoặc quá sớm của cơ sở hạ tầng nhiên liệu hóa thạch hiện có có thể gây ra hậu quả tiêu cực cho an ninh năng lượng cũng như cho con người. Theo IEA, các cơ sở hạ tầng năng lượng mới và cũ cần tồn tại song song trong suốt quá trình chuyển đổi, và sự tương tác, chuyển dịch giữa chúng cần được quản lý hiệu quả.
• Giải quyết các rủi ro cụ thể mà các nền kinh tế sản xuất đang phải đối mặt khi chuyển dịch lĩnh vực sản xuất do chuyển dịch năng lượng: Các quốc gia phụ thuộc nhiều vào doanh thu từ nhiên liệu hóa thạch hoặc tiêu thụ nhiều năng lượng hóa thạch sẽ đối mặt với những thách thức đặc biệt và có thể gặp căng thẳng trong quá trình chuyển dịch năng lượng. Nếu không thành công trong việc chuyển sang nền kinh tế năng lượng mới, các quốc gia này sẽ phải đối mặt với những tác động phụ lớn đối với an ninh năng lượng và phát thải. 
• Để giảm thiểu rủi ro, yếu tố then chốt là đa dạng hóa nguồn năng lượng. Chẳng hạn, một số quốc gia đang đầu tư một phần lợi nhuận dầu khí hiện tại vào năng lượng tái tạo và hydro phát thải thấp. Bên cạnh đó, việc phát triển ứng dụng năng lượng tái tạo chi phí thấp và công nghệ thu giữ, lưu trữ và sử dụng các-bon có thể giúp thu hút đầu tư vào các ngành tiêu thụ nhiều năng lượng.

Nhóm 4: Các tổn thương mới nổi lên khi xây dựng một hệ thống năng lượng sạch mới

• Đầu tư vào tính linh hoạt của hệ thống điện: Do điện năng chiếm tỷ trọng cao trong tiêu thụ năng lượng cuối cùng, độ tin cậy cung cấp điện là một yếu tố quan trọng trong các quá trình chuyển đổi năng lượng. Theo IEA, sự biến động ngày càng tăng trong cung cấp và nhu cầu điện dẫn đến yêu cầu về tính linh hoạt hệ thống điện sẽ tăng gấp bốn lần vào giữa thế kỷ ở cả hai kịch bản (APS và NZE). Cũng theo IEA, lưu trữ năng lượng và điều tiết phụ tải sẽ ngày càng trở nên quan trọng, mỗi yếu tố cung cấp một phần tư nhu cầu linh hoạt hệ thống điện vào năm 2050 trong APS.
• Bảo đảm sự đa dạng hóa và sự bền vững/chắc chắn của chuỗi cung ứng năng lượng sạch: Nhu cầu khoáng sản cho các công nghệ năng lượng sạch dự kiến sẽ tăng gấp bốn lần vào năm 2050 trong cả hai Kịch bản APS và NZE, với doanh thu hàng năm đạt 400 tỷ USD. Giá khoáng sản quan trọng cao và biến động, cùng với chuỗi cung ứng năng lượng sạch tập trung cao độ, có thể làm quá trình chuyển đổi năng lượng bị chậm đi hoặc cần nhiều chi phí hơn. Để giảm thiểu các rủi ro này, IEA cho rằng cần có sự mở rộng và đa dạng hóa nguồn cung, song song với việc tái chế và các biện pháp điều tiết sự gia tăng nhu cầu năng lượng.
• Thúc đẩy khả năng chống đỡ thiên tai của hệ thống năng lượng: Tần suất và cường độ ngày càng tăng của các sự kiện thời tiết cực đoan mang lại những rủi ro lớn đối với an ninh năng lượng. Phân tích của IEA về các rủi ro đối với 4 cơ sở hạ tầng năng lượng cụ thể cho thấy tác động tài chính tiềm tàng từ lũ lụt có thể chiếm tới 1,2% tổng giá trị tài sản của các cơ sở này vào năm 2050, và trong một trường hợp, sẽ cao gấp bốn lần con số này nếu không có biện pháp phòng chống lũ. Chính phủ cần dự báo các rủi ro và đảm bảo rằng các hệ thống năng lượng có khả năng phục hồi sau các tác động xấu từ biến đổi khí hậu.

Nhóm 5: Quá trình chuyển đổi cần sự dẫn dắt từ chính phủ, nhưng để chuyển đổi hiệu quả cần một thị trường hoàn thiện

• Ban hành các định hướng chiến lược, chỉ ra và hiệu chỉnh các sai lệch của thị trường, nhưng vẫn coi trọng sự vận hành của thị trường: Chính phủ cần đóng vai trò dẫn dắt trong việc đảm bảo các quá trình chuyển dịch năng lượng an toàn bằng cách giải quyết các sai lệch của thị trường – đặc biệt là các khoản trợ cấp nhiên liệu hóa thạch – cũng như khắc phục các thất bại của thị trường. Tuy nhiên, các quá trình chuyển đổi khó có thể hiệu quả nếu chỉ được quản lý theo các chỉ đạo hành chính từ trên xuống. Chính phủ vẫn cần phải khai thác nguồn lực rộng lớn từ thị trường và khuyến khích các tác nhân tư nhân tham gia vào quá trình này. Khoảng 70% các khoản đầu tư cần thiết cho quá trình chuyển dịch đến từ các nguồn vốn tư nhân.

Trong Báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2023 [11], khi tập trung vào các rủi ro an ninh năng lượng trong mối liên hệ với chuyển dịch năng lượng, IEA đã đưa ra các nhận định như sau: 

• Quá trình chuyển đổi năng lượng không chấm dứt các rủi ro truyền thống đối với an ninh năng lượng: Thương mại dầu mỏ và khí đốt toàn cầu ngày càng tập trung vào các dòng chảy giữa Trung Đông và châu Á, khiến các quốc gia nhập khẩu phải đối mặt với nhiều rủi ro khác nhau. Ngành điện phải đáp ứng nhu cầu linh hoạt ngắn hạn ngày càng tăng, có thể giải quyết thông qua điều tiết phụ tải và lưu trữ, cũng như nhu cầu linh hoạt theo mùa ngày càng cao, có thể được đáp ứng bằng thủy điện và các nguồn nhiệt điện, tất cả đều được hỗ trợ bởi việc mở rộng và hiện đại hóa lưới điện.
• Quá trình chuyển đổi năng lượng cũng mang đến những rủi ro mới cho an ninh năng lượng: Một nhóm rủi ro liên quan đến chuỗi cung ứng công nghệ năng lượng sạch và khoáng sản thiết yếu. Chuỗi cung ứng của cả hai lĩnh vực này đều tập trung cao độ về mặt địa lý. Đầu tư đa dạng hóa để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về năng lượng và việc phát triển các mối quan hệ đối tác quốc tế là những điều cần thiết để có thể giúp giảm thiểu rủi ro. 

Phân bố địa lý của chuỗi cung ứng công nghệ năng lượng sạch đến 2030 - IEA [11]  

• Một nhóm rủi ro khác liên quan đến các khía cạnh tập trung vào con người trong quá trình chuyển dịch năng lượng, bao gồm các vấn đề về khả năng tiếp cận, khả năng chi trả và việc làm: Ở các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển, việc loại bỏ dần trợ cấp nhiên liệu hóa thạch cần được thực hiện cẩn thận để hạn chế tác động đến ngân sách hộ gia đình. Ước tính số việc làm mới được tạo ra trong chuyển dịch năng lượng vượt qua số lượng việc làm bị mất trong các ngành liên quan đến nhiên liệu hóa thạch, nhưng thường sẽ nằm ở các địa điểm mới và đòi hỏi các kỹ năng mới.
• Triển vọng cho quá trình chuyển đổi năng lượng an toàn và lấy con người làm trung tâm phụ thuộc vào việc đảm bảo mức đầu tư cao: Mức đầu tư năng lượng đang có xu hướng khả quan đối với năng lượng tái tạo và xe điện, nhưng vẫn tồn tại khoảng cách lớn về đầu tư năng lượng tại các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển ngoài Trung Quốc. Bên cạnh đó, đầu tư vào hầu hết các lĩnh vực sử dụng năng lượng cuối cùng đang bị tụt hậu ở tất cả các khu vực.
• Mức đầu tư dự kiến vào dầu mỏ và khí đốt trong năm 2023 bằng hoặc cao hơn nhiều so với mức cần thiết trong các kịch bản chuyển dịch năng lượng của thế giới. Điều này cho thấy ngành công nghiệp dầu mỏ và khí đốt không kỳ vọng sẽ có sự giảm đáng kể nhu cầu trong ngắn hạn.

Đặc biệt, trong Báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2024 [12], IEA đã chỉ ra một vấn đề nổi cộm của các nước liên quan đến an ninh năng lượng. Đó là việc các nhà hoạch định chính sách cần cân bằng các mục tiêu liên quan đến an ninh năng lượng, khả năng chi trả và tính bền vững.

Một số lựa chọn chính sách có thể đồng thời thúc đẩy cả ba mục tiêu này, nhưng nhiều lựa chọn đòi hỏi phải đánh đổi. Thách thức quan trọng là giảm thiểu các sự đánh đổi này và tránh tập trung quá hẹp vào một mục tiêu mà vô tình làm tổn hại đến các mục tiêu khác. Theo góc nhìn có mục tiêu cân bằng như vậy, IEA cũng đưa ra một số nhận định về an ninh năng lượng như sau:

• An ninh nhiên liệu vẫn là một yếu tố quan trọng trong an ninh năng lượng: Theo kịch bản STEPS, phụ thuộc nhập khẩu dầu và khí tự nhiên có xu hướng tăng lên ở châu Á cho đến 2050, đặc biệt là khu vực Đông Nam Á. Việc duy trì cơ sở hạ tầng nhiên liệu đáng tin cậy và các hệ thống phụ thuộc vào chúng là điều cần thiết để hỗ trợ an ninh trong quá trình chuyển đổi năng lượng và thúc đẩy mở rộng các loại nhiên liệu phát thải thấp.

Phụ thuộc nhập khẩu dầu và khí tăng lên ở châu Á theo kịch bản STEPS, đặc biệt là ĐNA [12]  

• An ninh điện năng nằm ở vị trí ưu tiên cao: Nhu cầu điện năng ngày càng tăng cao theo phát triển kinh tế và xu hướng điện khí hóa, đồng thời tỷ lệ các nguồn điện tái tạo biến đổi ngày càng cao dẫn đến yêu cầu cấp thiết về một hệ thống điện an toàn, linh hoạt và bền vững. Pin tích trữ đang được mở rộng nhanh chóng để cung cấp khả năng linh hoạt ngắn hạn; điều tiết phụ tải có thể cung cấp khả năng linh hoạt ngắn hạn và một phần linh hoạt theo mùa, đồng thời giúp giảm chi phí; trong khi đó, nhiệt điện và thủy điện hiện nay là các nguồn linh hoạt theo mùa chính và dự kiến vẫn sẽ giữ vai trò này cho đến năm 2050.
• An ninh chuỗi cung ứng năng lượng sạch và cung cấp khoáng sản thiết yếu có ý nghĩa then chốt đối với quá trình chuyển đổi năng lượng sạch: Năng lực sản xuất công nghệ năng lượng sạch hiện cao hơn nhiều so với nhu cầu triển khai hiện tại, nhưng các cơ sở sản xuất này lại phân bố tập trung cao tại một số nước. Nguồn cung khoáng sản thiết yếu cũng tập trung cao, và có nguy cơ xảy ra thiếu hụt trong tương lai giữa nguồn cung và nhu cầu dự kiến đối với đồng và lithium.
• Các vấn đề về khả năng chi trả và công bằng là mối quan tâm hàng đầu hiện nay trong các thảo luận về năng lượng: Quá trình chuyển đổi năng lượng sạch có thể giúp giảm hóa đơn năng lượng cho các hộ gia đình, nhưng điều này phụ thuộc vào việc tăng mạnh đầu tư và hỗ trợ cho những người không đủ khả năng chi trả chi phí ban đầu cao của một số công nghệ năng lượng sạch. Hiện nay, gần 750 triệu người không có điện và 2 tỷ người không có điều kiện sử dụng các phương tiện nấu ăn sạch: cần các hành động được đẩy nhanh đáng kể để đạt mục tiêu tiếp cận năng lượng toàn cầu vào năm 2030.
• Biến đổi khí hậu và chất lượng không khí kém gây ra những rủi ro nghiêm trọng đối với cuộc sống và sinh kế: Theo kịch bản STEPS, nhiệt độ tăng 2,4 °C vào năm 2100, trong khi ở kịch bản NZE, nhiệt độ đạt đỉnh dưới 1,6 °C và sau đó giảm xuống dưới 1,5°C vào năm 2100. Hành động giảm phát thải CO2 xuống mức phát thải ròng bằng 0 sớm nhất có thể và cắt giảm nhanh chóng phát thải metan là điều cần thiết để giảm rủi ro biến đổi khí hậu. Cùng với các biện pháp giảm các chất ô nhiễm khác, điều này cũng mang lại sự cải thiện đáng kể về chất lượng không khí.
• Thúc đẩy đầu tư vào năng lượng sạch là điều quan trọng để đảm bảo quá trình chuyển đổi công bằng, có trật tự và bình đẳng: Đầu tư vào năng lượng sạch tăng từ khoảng 2 nghìn tỷ USD hiện nay lên gần 3 nghìn tỷ USD theo kịch bản STEPS vào năm 2035 và lên 5 nghìn tỷ USD theo kịch bản NZE.

Trong ba bản Báo cáo triển vọng năng lượng thế giới 2022, 2023 và 2024, vấn đề an ninh năng lượng được trình bày từ các góc nhìn khác nhau. Xuyên suốt trong đó có thể thấy các vấn đề sau được IEA lặp lại, cập nhật hoặc làm sắc nét hơn:

• Nhu cầu linh hoạt hệ thống điện.
• An ninh nhiên liệu và việc ứng xử với các cơ sở hạ tầng hiện tại một cách cẩn trọng.
• Rủi ro chuỗi cung ứng công nghệ năng lượng sạch và khoáng sản thiết yếu.
• Vấn đề chuyển dịch sản xuất và việc làm trong quá trình chuyển dịch năng lượng.
• Xem con người là trung tâm của chuyển dịch năng lượng, bảo đảm khả năng tiếp cận điện năng công bằng.
• Sự cần thiết thúc đẩy đầu tư vào năng lượng sạch. 

Bên cạnh đó, một số thông điệp khác cũng rất có giá trị và phù hợp với bối cảnh của Việt Nam, như: 

• Cần đồng bộ giữa việc tăng tỷ trọng năng lượng sạch và việc giảm tỷ trọng năng lượng hóa thạch.
• Đẩy mạnh các hợp tác để giảm chi phí vốn trong các thị trường sạch mới nổi.
• Thúc đẩy khả năng chống đỡ thiên tai của hệ thống năng lượng.
• Hoàn thiện và coi trọng sự vận hành của thị trường năng lượng.

2. Hàm ý cho Việt Nam

Với các chính sách đã ban hành nhằm định hướng và thực thi chuyển dịch năng lượng, Việt Nam cũng đã bước đầu áp dụng một số giải pháp, trong đó có các giải pháp có sự tương đồng theo các định hướng, giải pháp được IEA khuyến nghị trong các báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2022, 2023, 2024. Một số định hướng đã được Việt Nam nhận thức và khởi động các giải pháp từ rất sớm, như định hướng hiệu quả năng lượng, định hướng phát triển thị trường điện, định hướng đầu tư vào năng lượng tái tạo, định hướng hỗ trợ người nghèo tiếp cận năng lượng. Một số định hướng, giải pháp được triển khai gần đây như việc tiếp tục đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo, chú trọng vào việc hoàn thiện thị trường điện và cơ chế giá điện, định hướng đa dạng hóa các nguồn điện, trong đó có Điện hạt nhân, cũng phù hợp với một số định hướng thiết yếu mà IEA khuyến nghị.  

Tuy nhiên, hiệu quả của một số giải pháp vẫn còn hạn chế, thể hiện ở các thách thức tồn tại theo các khía cạnh của ESI như đã trình bày ở tiểu mục Việt Nam cần tiếp tục thúc đẩy kịp thời và mạnh mẽ việc triển khai các giải pháp này, chú trọng tham khảo các mô hình mới từ quốc tế và sự đồng bộ giữa các giải pháp. 

Bên cạnh đó, một số các định hướng, giải pháp khác theo khuyến nghị của IEA cũng phù hợp với tình hình phát triển kinh tế và mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng, nhưng chưa được vận dụng hoặc thể hiện rõ nét trong các chính sách, giải pháp của Việt Nam. Việt Nam cần đồng thời thực hiện xem xét, nghiên cứu các định hướng, giải pháp này nhằm góp phần hiện thực hóa quá trình chuyển dịch năng lượng, như sau:

• Đồng bộ giữa việc tăng tỷ trọng năng lượng sạch và việc giảm tỷ trọng năng lượng hóa thạch thông qua việc kiểm soát tỷ lệ chi phí cho năng lượng sạch và năng lượng hóa thạch, cẩn trọng trong việc giảm đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch trước khi tăng cường đầu tư vào năng lượng sạch.
• Chú trọng phát triển khả năng linh hoạt hệ thống điện song song với việc đầu tư phát triển các nguồn điện năng lượng tái tạo, theo đó sớm quy hoạch đồng bộ vai trò của pin tích trữ, điều tiết phụ tải, thủy điện tích năng và nhiệt điện, bao gồm điện hạt nhân, một cách phù hợp, nhằm xây dựng khả năng linh hoạt ngắn hạn và linh hoạt theo mùa.
• Thực hiện các nghiên cứu đánh giá việc chuyển dịch sản xuất và việc làm trong chuyển dịch năng lượng, nhằm hạn chế các rủi ro, bảo đảm một quá trình chuyển dịch năng lượng an toàn. 
• Đẩy mạnh các hợp tác hơn nữa, trong đó có hợp tác quốc tế, hợp tác công-tư, để giảm chi phí vốn trong các thị trường sạch mới nổi.
• Phát triển các mối quan hệ đối tác quốc tế phục vụ cho việc mở rộng và đa dạng hóa nguồn cung năng lượng.

Tài liệu tham khảo:

[1] World Energy Council, "World Energy Trilemma 2024," 2024.
[2] P. T. H. Đ. Nguyễn Thị Ánh Tuyết, "Phân tích thực trạng an ninh năng lượng tại Việt Nam sử dụng chỉ số ESI và mô hình RCA," Tạp chí Kinh tế & Phát triển, 2024. 
[3] EVN, "Tình hình hoạt động 9 tháng đầu năm và mục tiêu, nhiệm vụ công tác quý IV năm 2024," 2024.
[4] Danish Energy Agency, Embassy of Denmark, MOIT, EREA, "Báo cáo Triển vọng Năng lượng Việt Nam 2024," 2024.
[5] Tạp chí Năng lượng Việt Nam, "Tập đoàn Điện lực Việt Nam năm 2023 - Hoạt động trong biến động khôn lường," 2024.
[6] Bộ Công thương, "Báo cáo xuất nhập khẩu Việt Nam năm 2023," 2024.
[7] Trung tâm WTO, "Nhập khẩu than các loại tăng gần 37% về lượng so với cùng kỳ," 2024.
[8] EVN, "Tiết kiệm điện: Cần hành động quyết liệt, liên tục," 2024.
[9] JRC/IEA, "GHG emissions of all world countries," JRC Science for Policy, 2023.
[10] IEA, "World Energy Outlook 2022," 2022.
[11] IEA, "World Energy Outlook 2023," 2023.
[12] IEA, "World Energy Outlook 2024," 2024.
[13] Bộ Tài nguyên môi trường, "Bộ Tài nguyên môi trường," 15 07 2024. [Online]. Available: https://monre.gov.vn/Pages/viet-nam-chu-dong,-tich-cuc-trien-khai-tuyen-bo-jetp.aspx. [Accessed 1 12 2024].
[14] SETP, "EU – VIET NAM SUSTAINABLE ENERGY TRANSITION PROGRAMME (SETP)," [Online]. Available: https://setp.vn/. [Accessed 01 12 2024].
[15] IEA, "Energy Technology Perspectives 2020- Special Report on Clean Energy Innovation," 2020.
[16] IEA, "Energy Technology RD&D Budgets Data Explorer," 2024.
[17]  US DOE, "The SunShot Initiative," [Online]. Available: https://www.energy.gov/eere/solar/sunshot-initiative. [Accessed 01 12 2024].
[18] Europe Commision, "Horizon Europe," [Online]. Available: https://research-and-innovation.ec.europa.eu/funding/funding-opportunities/funding-programmes-and-open-calls/horizon-europe_en. [Accessed 02 12 2024].
[19] Europe Commision, "The European Green Deal," [Online]. Available: https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en. [Accessed 02 12 2024].
[20] Havard Business Review, "History Backs Up Tesla’s Patent Sharing," 13 06 2014. [Online]. Available: https://hbr.org/2014/06/history-backs-up-teslas-patent-sharing. [Accessed 02 12 2024].
[21] F. R. P. F. Alaize Dall-Orsoletta, "Open and collaborative innovation for the energy transition: An exploratory study," Technology in Society, vol. 69, 2022. 
[22] ISGAN, "Policy messages on Innovative Regulatory Approaches with Focus on Experimental Sandboxes to Enable Smart Grid Deployment".
[23] ISGAN, "Smart Grid Case Studies-Innovative Regulatory Approaches with focus on Experimental Sanboxes," 2019.
 

Theo Tạp chí Phân tích và nhận định của PECC2 về Triển vọng Phát triển Năng lượng Việt Nam 2024