Trong Báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2022 [10], cơ quan năng lượng thế giới (IEA) đã đưa ra 10 định hướng thiết yếu thuộc 5 nhóm định hướng nhằm bảo đảm an ninh năng lượng trong chuyển dịch năng lượng. Với các chính sách đã ban hành nhằm định hướng và thực thi chuyển dịch năng lượng, Việt Nam cũng đã bước đầu áp dụng một số giải pháp, trong đó có các giải pháp có sự tương đồng theo các định hướng, giải pháp được IEA khuyến nghị trong các báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2022, 2023, 2024. Một số định hướng đã được Việt Nam nhận thức và khởi động các giải pháp từ rất sớm.
1. Các thông điệp về an ninh năng lượng trong chuyển dịch năng lượng của IEA
Trong Báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2022 [10], cơ quan năng lượng thế giới (IEA) đã đưa ra 10 định hướng thiết yếu thuộc 5 nhóm định hướng nhằm bảo đảm an ninh năng lượng trong chuyển dịch năng lượng như sau:
Nhóm 1: Đầu tư năng lượng sạch và hiệu quả năng lượng
Nhóm 2: Vai trò của mọi người trong an ninh năng lượng toàn cầu
Nhóm 3: Sự chuyển đổi khỏi năng lượng hóa thạch cần được thực hiện một cách cẩn trọng
Nhóm 4: Các tổn thương mới nổi lên khi xây dựng một hệ thống năng lượng sạch mới
Nhóm 5: Quá trình chuyển đổi cần sự dẫn dắt từ chính phủ, nhưng để chuyển đổi hiệu quả cần một thị trường hoàn thiện
Trong Báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2023 [11], khi tập trung vào các rủi ro an ninh năng lượng trong mối liên hệ với chuyển dịch năng lượng, IEA đã đưa ra các nhận định như sau:
Phân bố địa lý của chuỗi cung ứng công nghệ năng lượng sạch đến 2030 - IEA [11]
Đặc biệt, trong Báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2024 [12], IEA đã chỉ ra một vấn đề nổi cộm của các nước liên quan đến an ninh năng lượng. Đó là việc các nhà hoạch định chính sách cần cân bằng các mục tiêu liên quan đến an ninh năng lượng, khả năng chi trả và tính bền vững.
Một số lựa chọn chính sách có thể đồng thời thúc đẩy cả ba mục tiêu này, nhưng nhiều lựa chọn đòi hỏi phải đánh đổi. Thách thức quan trọng là giảm thiểu các sự đánh đổi này và tránh tập trung quá hẹp vào một mục tiêu mà vô tình làm tổn hại đến các mục tiêu khác. Theo góc nhìn có mục tiêu cân bằng như vậy, IEA cũng đưa ra một số nhận định về an ninh năng lượng như sau:
Phụ thuộc nhập khẩu dầu và khí tăng lên ở châu Á theo kịch bản STEPS, đặc biệt là ĐNA [12]
Trong ba bản Báo cáo triển vọng năng lượng thế giới 2022, 2023 và 2024, vấn đề an ninh năng lượng được trình bày từ các góc nhìn khác nhau. Xuyên suốt trong đó có thể thấy các vấn đề sau được IEA lặp lại, cập nhật hoặc làm sắc nét hơn:
Bên cạnh đó, một số thông điệp khác cũng rất có giá trị và phù hợp với bối cảnh của Việt Nam, như:
2. Hàm ý cho Việt Nam
Với các chính sách đã ban hành nhằm định hướng và thực thi chuyển dịch năng lượng, Việt Nam cũng đã bước đầu áp dụng một số giải pháp, trong đó có các giải pháp có sự tương đồng theo các định hướng, giải pháp được IEA khuyến nghị trong các báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2022, 2023, 2024. Một số định hướng đã được Việt Nam nhận thức và khởi động các giải pháp từ rất sớm, như định hướng hiệu quả năng lượng, định hướng phát triển thị trường điện, định hướng đầu tư vào năng lượng tái tạo, định hướng hỗ trợ người nghèo tiếp cận năng lượng. Một số định hướng, giải pháp được triển khai gần đây như việc tiếp tục đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo, chú trọng vào việc hoàn thiện thị trường điện và cơ chế giá điện, định hướng đa dạng hóa các nguồn điện, trong đó có Điện hạt nhân, cũng phù hợp với một số định hướng thiết yếu mà IEA khuyến nghị.
Tuy nhiên, hiệu quả của một số giải pháp vẫn còn hạn chế, thể hiện ở các thách thức tồn tại theo các khía cạnh của ESI như đã trình bày ở tiểu mục Việt Nam cần tiếp tục thúc đẩy kịp thời và mạnh mẽ việc triển khai các giải pháp này, chú trọng tham khảo các mô hình mới từ quốc tế và sự đồng bộ giữa các giải pháp.
Bên cạnh đó, một số các định hướng, giải pháp khác theo khuyến nghị của IEA cũng phù hợp với tình hình phát triển kinh tế và mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng, nhưng chưa được vận dụng hoặc thể hiện rõ nét trong các chính sách, giải pháp của Việt Nam. Việt Nam cần đồng thời thực hiện xem xét, nghiên cứu các định hướng, giải pháp này nhằm góp phần hiện thực hóa quá trình chuyển dịch năng lượng, như sau:
Tài liệu tham khảo:
[1] World Energy Council, "World Energy Trilemma 2024," 2024.
[2] P. T. H. Đ. Nguyễn Thị Ánh Tuyết, "Phân tích thực trạng an ninh năng lượng tại Việt Nam sử dụng chỉ số ESI và mô hình RCA," Tạp chí Kinh tế & Phát triển, 2024.
[3] EVN, "Tình hình hoạt động 9 tháng đầu năm và mục tiêu, nhiệm vụ công tác quý IV năm 2024," 2024.
[4] Danish Energy Agency, Embassy of Denmark, MOIT, EREA, "Báo cáo Triển vọng Năng lượng Việt Nam 2024," 2024.
[5] Tạp chí Năng lượng Việt Nam, "Tập đoàn Điện lực Việt Nam năm 2023 - Hoạt động trong biến động khôn lường," 2024.
[6] Bộ Công thương, "Báo cáo xuất nhập khẩu Việt Nam năm 2023," 2024.
[7] Trung tâm WTO, "Nhập khẩu than các loại tăng gần 37% về lượng so với cùng kỳ," 2024.
[8] EVN, "Tiết kiệm điện: Cần hành động quyết liệt, liên tục," 2024.
[9] JRC/IEA, "GHG emissions of all world countries," JRC Science for Policy, 2023.
[10] IEA, "World Energy Outlook 2022," 2022.
[11] IEA, "World Energy Outlook 2023," 2023.
[12] IEA, "World Energy Outlook 2024," 2024.
[13] Bộ Tài nguyên môi trường, "Bộ Tài nguyên môi trường," 15 07 2024. [Online]. Available: https://monre.gov.vn/Pages/viet-nam-chu-dong,-tich-cuc-trien-khai-tuyen-bo-jetp.aspx. [Accessed 1 12 2024].
[14] SETP, "EU – VIET NAM SUSTAINABLE ENERGY TRANSITION PROGRAMME (SETP)," [Online]. Available: https://setp.vn/. [Accessed 01 12 2024].
[15] IEA, "Energy Technology Perspectives 2020- Special Report on Clean Energy Innovation," 2020.
[16] IEA, "Energy Technology RD&D Budgets Data Explorer," 2024.
[17] US DOE, "The SunShot Initiative," [Online]. Available: https://www.energy.gov/eere/solar/sunshot-initiative. [Accessed 01 12 2024].
[18] Europe Commision, "Horizon Europe," [Online]. Available: https://research-and-innovation.ec.europa.eu/funding/funding-opportunities/funding-programmes-and-open-calls/horizon-europe_en. [Accessed 02 12 2024].
[19] Europe Commision, "The European Green Deal," [Online]. Available: https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en. [Accessed 02 12 2024].
[20] Havard Business Review, "History Backs Up Tesla’s Patent Sharing," 13 06 2014. [Online]. Available: https://hbr.org/2014/06/history-backs-up-teslas-patent-sharing. [Accessed 02 12 2024].
[21] F. R. P. F. Alaize Dall-Orsoletta, "Open and collaborative innovation for the energy transition: An exploratory study," Technology in Society, vol. 69, 2022.
[22] ISGAN, "Policy messages on Innovative Regulatory Approaches with Focus on Experimental Sandboxes to Enable Smart Grid Deployment".
[23] ISGAN, "Smart Grid Case Studies-Innovative Regulatory Approaches with focus on Experimental Sanboxes," 2019.
Theo Tạp chí Phân tích và nhận định của PECC2 về Triển vọng Phát triển Năng lượng Việt Nam 2024