Hội nghị Khoa học và Công nghệ Hạt nhân Toàn quốc lần thứ 16 (VINANST-16) đã diễn ra tại Đà Nẵng từ ngày 8–10/10/2025. Hội nghị do Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam (VINATOM) tổ chức nhằm thúc đẩy hợp tác, chia sẻ những tiến bộ và giải quyết các thách thức trong khoa học hạt nhân, tạo diễn đàn cho các nhà khoa học Việt Nam, cũng như các chuyên gia, nhà khoa học, nhà nghiên cứu nước ngoài hoạt động trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ hạt nhân trao đổi thông tin và trình bày các kết quả nghiên cứu mới nhất. Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng Điện 2 (PECC2) đã tham gia hội nghị với bài trình bày “Điện hạt nhân và hệ thống điện Việt Nam”.

Hình 1. Các đại biểu tham dự Hội nghị Khoa học và Công nghệ Hạt nhân Toàn quốc lần thứ 16

Hội nghị Khoa học và Công nghệ Hạt nhân Toàn quốc lần này đã để lại dấu ấn mạnh mẽ với gần 400 đại biểu trong nước và hơn 90 đại biểu quốc tế tham dự. Sự hiện diện của các chuyên gia đến từ Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), Liên bang Nga, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, Pháp, Thụy Điển, Trung Quốc cùng nhiều quốc gia khác đã khẳng định uy tín và chất lượng của Hội nghị cũng như nhu cầu phát triển của Việt Nam trong lĩnh vực khoa học – công nghệ hạt nhân. 

Hội nghị đã quy tụ 220 báo cáo khoa học, bao gồm 131 báo cáo trình bày trực tiếp và 89 báo cáo theo hình thức poster (dán bảng). Các chủ đề bao quát toàn bộ lĩnh vực năng lượng hạt nhân – từ vật lý hạt nhân cơ bản, công nghệ lò phản ứng, điện hạt nhân, đến ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong y tế, công nghiệp, nông nghiệp và bảo vệ môi trường, phản ánh bức tranh toàn diện về sự phát triển của ngành hạt nhân Việt Nam, bao gồm các phiên họp toàn thể, phiên đặc biệt của IAEA và các phiên chuyên sâu theo các Tiểu ban với các nhóm chủ đề:
Tiểu ban A: Lò phản ứng, điện hạt nhân và đào tạo nhân lực.
Tiểu ban B: Vật lý hạt nhân, số liệu và phân tích hạt nhân.
Tiểu ban C: Ghi đo, an toàn bức xạ và quan trắc môi trường.
Tiểu ban D1 – D4: Ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong y tế, công nghiệp, nông nghiệp và công nghệ bức xạ.
Tiểu ban E: Hóa học hạt nhân, chu trình nhiên liệu, công nghệ vật liệu và quản lý chất thải phóng xạ.

Bài trình bày của PECC2 do ông Trần Huỳnh Ngọc – Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo và Nghiên cứu Phát triển trình bày tại Tiểu ban A của Hội nghị đã nhấn mạnh vai trò thiết yếu của điện hạt nhân trong tiến trình chuyển dịch năng lượng của Việt Nam. Hiện nay, điện hạt nhân đang phục hồi mạnh mẽ trên toàn cầu với tốc độ tăng trưởng 2–3%/năm, chiếm khoảng 9% sản lượng điện thế giới năm 2024, là nguồn điện phát thải carbon thấp lớn thứ hai sau thủy điện. Nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hoa Kỳ, Ấn Độ và các nước châu Âu đang tái khởi động hoặc mở rộng chương trình hạt nhân nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và giảm phát thải khí nhà kính. Điện hạt nhân có những lợi thế nổi bật như phát thải thấp, ít bị tác động bởi biến động giá nhiên liệu, cung cấp công suất ổn định, mật độ năng lượng cao và chi phí hệ thống thấp. Dù có vốn đầu tư lớn và thời gian xây dựng dài, nhưng khi tính đến thuế carbon, điện hạt nhân trở nên cạnh tranh hơn so với nhiên liệu hóa thạch và năng lượng tái tạo gián đoạn.

Hình 2. Ông Trần Huỳnh Ngọc – Đại diện PECC2 trình bày tham luận tại Hội nghị.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng hệ thống điện Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức: tăng trưởng phụ tải nhanh, phát triển năng lượng tái tạo mạnh mẽ nhưng tiềm năng điện tái tạo không đồng đều giữa các miền, lưới truyền tải bị giới hạn quỹ đất và mở rộng chậm, dẫn đến tình trạng thừa công suất cục bộ trong khi thiếu điện ở các khu vực khác, gây khó khăn cho điều độ và vận hành. Tỷ lệ dự phòng công suất hệ thống điện đã đạt 79% năm 2024 và có thể lên đến 238% vào năm 2050 theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh do đặc tính biến động của năng lượng gió và mặt trời. Sự gia tăng nhanh của loại hình năng lượng tái tạo biến đổi (VRE) làm giảm quán tính hệ thống, giảm tính ổn định vận hành hệ thống điện quốc gia, tăng nhu cầu dự phòng điều tần và ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế năng lượng.

Trong bối cảnh đó, điện hạt nhân được xem là lựa chọn cần thiết nhằm giảm chi phí chuyển dịch năng lượng, thay thế dần các nhà máy nhiệt điện than, ổn định lưới điện và bảo đảm an ninh cung cấp điện. Các lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR) đặc biệt phù hợp với đặc điểm phụ tải phân tán của Việt Nam, giúp cân bằng nội vùng, giảm áp lực truyền tải và nhu cầu dự phòng tái tạo. Điện hạt nhân cũng đóng góp đáng kể vào mục tiêu trung hòa carbon, đồng thời nâng cao vai trò của Việt Nam trong mạng lưới điện kết nối ASEAN.
Kết luận, bài trình bày của PECC2 khẳng định rằng việc phát triển điện hạt nhân không nhằm thay thế năng lượng tái tạo, mà là bổ sung và hoàn thiện cơ cấu nguồn điện quốc gia theo hướng ổn định, chi phí hợp lý và phát thải thấp — một yếu tố then chốt để bảo đảm an ninh năng lượng và hội nhập sâu hơn vào hệ thống điện khu vực trong tương lai.

Xem tài liệu trình bày của PECC2 tại link: https://drive.google.com/file/d/1FbzHwwchfU4Nb8Yz5YB-YrYuc8udUkwc/view?usp=sharing.